معرفی کتاب هویت شناسی از دکتر موسی نجفی

هویت شناسی از موضوعات بسیار مهمی است که میتواند به عنوان بحثی بین رشته ای مورد واکاوی و بازیابی واقع گردد. هرچند مباحث مربوط به هویت ملی و موضوعات و فروعات آن از عناوینی است که به پژوهش های دوران معاصر و نوعا جدید باز می گردد. ولی ماهیت و واقعیت آن به ریشه های تاریخی و پژوهش های سیاسی و اجتماعی و فلسفی مرتبط است. کتاب «هویت شناسی» که اثری است از دکتر موسی نجفی، سعی دارد این بحث را در قالب مقاله، مصاحبه و سخنرانی مورد بررسی قرار دهد.

به طور کلی در بحث هویت شناسی دو نظریه بیشتر مطرح است؛ یکی نظریه ای که هویت ملی را دارای ذات واحد میبیند و سایر عوامل را در پیرامون آن ذات معنا میکند. نظریه دوم برای هویت، ذات و هسته ی مستقلی قائل نیست و به اصطلاح هویت را متکثر دیده و عناصر مختلف دین، سرزمین، زبان، نژاد، فرهنگ و … را به نوعی درکنار هم قرار میدهد.

در این کتاب صاحب اثر، بر نظریه اول و مباحث پیرامون آن تاکید داشته و معتقد است ما در مقاطع تاریخی مختلف، از گذشته تا به امروز، «پیرامون» را بسیار از دست داده ایم ولی کمتر گذاشته ایم که به ذات و هسته آسیب جدی وارد شود.

در یک جمع بندی تاریخی میتوان گفت ایرانی ها در طول حیات خود با چهار بحران بزرگ روبرو شدند که عبارتند از: بحران هلنی، بحران عربی، بحران ترکی_مغولی و بحران غربی. برخلاف بحران هلنی و بحران ترکی_مغولی، بحران عربی و بحران غربی دارای ابزار هویت سازی بوده اند. با این تفاوت که در مواجهه با بحران عربی، ایرانی ها اسلام را پذیرفتند و به هسته مرکزی و ذات وجودی خود راه دادند، ولی در ارتباط با بحران غربی باید گفت پس از گذشت صد و پنجاه تا دویست سال، ایرانی ها هنوز مفاهیم غربی را به منزله ذات و هسته خود نپذیرفته اند. در پاسخ  به این سوال که این تفاوت برخورد ناشی از چیست و چرا ایرانی ها اسلام را پذیرفتند و غرب را نه، باید به مدعای اصلی کتاب و نظریه ذات_پیرامون دکتر نجفی رجوع کنیم.

جایی که نویسنده معتقد است هر ملتی برای خود ذاتی دارد که حقیقتی را بیان می کند و این حقیقت می تواند روح ملی یک ملت را نشان دهد. اسلام نزد ایرانی ها با این ذات مساوی و هماهنگ شده است. این ذات برای ایرانی ها نوعی حقیقت خواهی و دین داری است که با عناصر تعالی خواهی موجود در اسلام هماهنگ است.