اسطوره زدایی از علم؛ وضعیت شناسی علوم طبیعی در ایران

دومین نشست ارائه گزارش رصدِ دفتر مطالعات گفتمان آینده، چهارشنبه ۱۴ دی‌ماه به همت میز فلسفه و تاریخ علوم با موضوع «مسائل ما در حوزه علوم طبیعی» و با ارائه دکتر حامد یزدانی؛ دبیر میز علوم طبیعی برگزار گردید.

در این نشست ابتدا اهمیت و ضرورت ورود به حوزه علوم طبیعی تبیین گردید. بیان شد که یکی از مسئله‌های مهم حوزه علوم طبیعی فقدان نظریه‌پردازی است که با کاهش اقبال به این علوم از طرف جامعه و دانش‌آموزان به‌ویژه کاهش شدید در ورودی‌های کنکور و دانشگاه همراه شده است. در ادامه به ریشه‌های فقدان نظریه‌پردازی در این حوزه اشاره شد که از آن جمله آسیب‌شناسی نحوه‌ی ورود این علوم به ایران و جایگاهی است که اکنون در ایران دارند. ورود این علوم به ایران بیشتر به‌عنوان زمینه‌های آموزشی علوم مهندسی و پزشکی بوده که در ادوار بعدی تحول نظام آموزشی نیز، این جایگاه همچنان حفظ شده است. هرچند به تبع جایگاه برتر این علوم در غرب در ایران نیز به جایگاه مهم این علوم توجه داده می‌شده ولی در فرایند برنامه‌ریزی باز هم اهمیتی درخور نمی‌یافته‌اند. ضمن اینکه ورود این علوم بدون توجه به تحولات و دنباله‌های سنت فکری غرب از جمله سوبژکتیویسم، کل‌گرایی، پدیدارگرایی و نفی جواهر بوده است. نتیجه ندیدن این تفاوت‌های مبنایی باعث شده تا علم به مسئله‌ای مطلق و ساده در سنت فکری ما تبدیل شود و صرف یادگیری و توسعه آموزشی آن مد نظر قرار گرفته شود.
از جمله پیشنهادات مطرح شده در نشست، اسطوره‌زدایی از علم و شکستن اطلاق آن بدون نفی آن است که می‌تواند راهی به احاطه بر علوم طبیعی و شروع نظریه‌پردازی در آن بگشاید.

برای این منظور هم می‌توان از ابعاد مختلف تاریخی به مسئله علوم طبیعی پرداخت؛ از جمله این ابعاد، پرداخت الهیاتی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به تکوین علوم طبیعی است تا نشان داده شود علم یک مفهوم سیال و فرهنگی است که می‌توان با ژرف‌اندیشی و تأملات نو در آن، راه‌های جدید در نظریه‌پردازی و طرح پارادایم یا فراپارادیم‌های جدید گشود.
بازخوانی علوم طبیعی از منظر الهیات اولین پرونده این میز در این حوزه خواهد بود.